De Afvalwaterprognose viewer triggert 'het juiste gesprek'

Hoeveel afvalwater komt er op een droge dag op onze zuivering af? En welke hoeveelheden kunnen we in de toekomst verwachten? De Community of Practice Afvalwaterprognoses (CoP) knoopt steeds meer data aan elkaar om betere inschattingen te kunnen maken. 

Centraal punt

Bij het opstellen van prognoses kunnen waterschappen en gemeenten sinds een jaar gebruikmaken van de Afvalwaterprognose viewer, een van de projecten van de CoP Afvalwaterprognoses. Mark Lamers is beleidsadviseur stedelijk water en riolering bij Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en opdrachtnemer voor de viewer: “Data uit verschillende projecten van CoP komen in de Afvalwaterprognose viewer bij elkaar. We stellen die informatie nu op een centraal punt beschikbaar aan waterschappen en gemeenten voor het maken van betere prognoses. De viewer geeft snel en goed inzicht hoe in Nederland de afvalwaterketen werkt.”

Kansen

En daar was behoefte aan, legt Mark uit. Europa gaat strengere eisen stellen voor schoner afvalwater. Waterschappen moeten extra zuiveringsstappen toevoegen aan bestaande zuiveringen om bijvoorbeeld nog beter medicijnresten uit afvalwater te halen. Mark: “Dan is het nodig om goed inzicht te hebben in grootte en opbouw van afvalwaterstromen.”

Berekeningen van waterschappen bleken nogal uiteen te lopen. Mark: “Binnen een waterschap zijn er maar een paar mensen mee bezig. Het opstellen van prognoses gebeurde ook niet overal op dezelfde manier; er kwamen geen uniforme resultaten uit. Er lagen kansen om te verbeteren. Op een bijeenkomst kwam veel energie vrij om elkaar meer op te zoeken en slimme dingen met elkaar te delen. Vandaaruit is de Community of Practice Afvalwaterprognoses ontstaan, een programma met een kernteam en stuurgroep en Guy Henckes als programmamanager.” 

Samen

In de Afvalwaterprognose viewer staan nu alle 316 rioolwaterzuiveringen (RWZI’s) van Nederland met hun gegevens. Ook zijn alle zuiveringseenheden in beeld met actuele kengetallen van het Centraal Bureau voor de Statistiek over aantal inwoners, drinkwaterverbruik en type en aantal bedrijven dat afvoert naar een RWZI. Ook toont de viewer grafieken en tabellen over bevolkingsprognoses per gemeente en zuiveringseenheid. Mark: “De grote toegevoegde waarde zit erin om dit samen te doen. De viewer maakt het mogelijk om data uit je eigen gebied te koppelen aan landelijke databases. Je krijgt een vollediger beeld, waardoor je in staat bent betere prognoses te maken.”

Grip

Fred Tacke is adviseur Waterketen bij waterschap Rijn en IJssel. Hij maakt aanbodanalyses van afvalwaterstromen en werkt daartoe veel samen met gemeenten. Hij is blij met de viewer. Fred: “De afvalwaterprognose viewer geeft zicht op de afvalwaterketen. Waterschappen delen in de viewer brondata, eenduidige rekenmethodieken en instrumenten. Dat helpt om beter grip te krijgen op aanbodanalyses en prognoses, voor nu en in de toekomst. De viewer laat zien welke data je nu al samen hebt en kunt delen. Ik kan bijvoorbeeld zien welke gemeentes zijn aangesloten op het Gegevenswoordenboek Stedelijk Water (GWSW), de landelijke standaard van Stichting RIONED. De viewer deelt ook data vanuit een discrepantietool. In de toekomst willen we meer instrumenten aan de viewer toevoegen.” 

Beter en sneller

De Afvalwaterprognose viewer tackelt al het verschil tussen de gemeentegrens en die van een zuiveringseenheid; de grenzen van een gemeente en zuiveringseenheid lopen namelijk niet gelijk. Mark: “Het CBS helpt mee door de statistieken aan te leveren als inwoners, woningen, bedrijven et cetera. Er wordt berekend hoe de bevolkingsgroei van een gemeente of meerdere gemeenten voor een zuiveringseenheid uitpakken. Die resultaten staan dus voor heel Nederland al beschikbaar. De bevolkingsprognose per zuiveringseenheid vind ik erg mooi. Ik merk dat waterschappen dat echt gebruiken in hun eigen werkprocessen.” 

Voor goede prognoses heb je de inzichten van gemeenten nodig. Voorheen werden vaak de rioleringsplannen gebruikt. Deze liepen wel eens 10 tot 15 jaar achter, zegt Mark. “Nu kunnen we landelijke databases gebruiken die de actuele en zelfs toekomstige situatie laten zien. Door de sprong naar digitaal gaat het beter en sneller.” 

Grote investeringen

Hij legt uit waarom goede prognoses zo belangrijk zijn. Mark: “Prognoses zijn de basis voor kneiter grote investeringen. Je wilt zuiveringen niet onnodig groot bouwen, met het risico dat capaciteit niet wordt gebruikt. Aan de andere kant: als je investeert, doe je dat voor tientallen jaren. Je wilt in de toekomst geen ondercapaciteit, omdat je ontwikkelingen van woningbouw en bedrijven in een gemeente niet goed in beeld had. Dat kun je nu voorkomen door actuele landelijke en provinciale databases te raadplegen. Je wilt als waterschap beslissingen nemen op basis van goede informatie. Door kennis te delen in de Community of Practice Afvalwaterprognoses krijgen waterschappen dat steeds beter in de vingers.”

Zichtbaarheid

Het delen van data in de viewer is vooral een aanjager voor samenwerking tussen de waterschappen, vindt Fred. Fred: “We proberen met elkaar dezelfde weg te bewandelen. We delen brondata op basis van dezelfde rekenmethodieken. Bij verschillen gaan we met elkaar in gesprek om van elkaar te leren en verbeteringen door te voeren. Dat is belangrijk omdat we op het scherpst van de snede moeten werken. In afvalwater zitten steeds vaker stoffen die van ons vragen dat we gebruikmaken van actuele data om goed en snel te kunnen handelen. Met grensoverschrijdende afvalwaterstromen ben je afhankelijk van andere waterschappen. Daarom moet je als waterschappen samenwerken.”  

De CoP en viewer zijn volgens Mark  belangrijk voor de zichtbaarheid van het werkveld. Mark: “Door gegevens centraal in de viewer te presenteren, vergelijken waterschappers hun werkprocessen. Als iemand ziet dat een waterschap data op een andere manier ontsluit, triggert dat tot het juiste gesprek. Je kunt elkaar als collega’s daarin verder helpen. Dat is de mooiste nevenwinst.” 
 
En informatie wordt met gemeenten gedeeld. Mark: “We kunnen nu beter aantonen dat investeringen nodig zijn om in de toekomst de waterkwaliteit te verbeteren. We delen informatie open en transparant met gemeenten om daarover het gesprek aan te gaan.”